Ekonomik bakımdan fayda sağlaması mümkün olan veya tarım alanı olarak kullanılabilecek yerlere, ‘ham toprak’ denir. (Kaynak: Kadastro Kanunu – 18. Madde) Böyle yerler ayrıca Hali arazi’ diye de bilinir. Bu özellikleri taşıyan bölgeler hazine adına belirlenir, tutanağa yazılır.
Başka bir ifade ile, ham toprağın mâliki yani sahibi Maliye Hazinesidir. Bu alanlar tarla veya arsa sıfatı taşımaz. Özel mülkiyete ham toprak satışı yapılabilir. Satış gerçekleştikten sonra eğer ham toprak planlı, imar uygulamasına tâbî bir yerde bulunuyorsa arazi sıfatını kazanır. Yok; şayet, planlı bir alanda değil ise bu kez Tarım İdaresi’nin onayı ile bahçe, tarla vb. olabilir.
Yeterli toprağı bulunmayan veya hiç toprağı olmayan çiftçilere, tarımsal faaliyetler gerçekleştirebilmelerini sağlamak için ham toprak kiraya verilebilir. Bu işlem, çiftçinin ikamet ettiği mahallelerde veya köylerde ya da nüfusa kayıtlı olduğu yerlerde gerçekleştirilir. Buralarda yer alan, hazineye ait tarım arazileri 10 yıl süre ile kiralanabilir.
Ham toprak kiralamak için dilekçe ile ilgili kuruma başvuru yapılması gerekir. Bunun için; pazarlık usulü, açık teklif usulü veya kapalı teklif usulü tercih edilebilir. Hangi arazileri hangi usuller ile kiralamanın mümkün olduğu T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı’na bağlı Milli Emlak Genel Müdürlüğü’nün resmi internet sitesinde yazılıdır.
Ham toprakları satın almak için için 208’nolu Milli Emlak Genel Tebliği’nde belirlenmiş dört şartın yerine getirilmiş olması lâzımdır.
Bu şartlar şunlardır:
- Arazinin yasa ile belirlenmiş alan içinde olması,
- Arazinin tarım arazisi sıfatındaki amaçlardan biri için kullanılması,
- Tapu kütüğünde yazılı tarımsal niteliğinin bulunması,
- Arazinin hâlihazırda tarımsal amaç için kullanılmaya devam ediliyor olması.
